In de jaren tachtig daalde in ons land de welvaart. Binnen de stuurgroep ‘Herwaarderingsgebied Sint Paulus’ nam Patsy Sörensen, toen leerkracht in het kunstonderwijs, in 1987 het initiatief om soep te gaan uitdelen aan behoeftigen uit de buurt. Op die manier kwam ze in contact met sekswerkers. Het jaar daarop startte ze samen met Yolande Grensson voor hen een initiatief, dat naar de beide oprichtsters Pa-yo-ke genoemd werd. Doel: praktische steun en belangenbehartiging. Prostitutie werd tot dan toe min of meer gedoogd, maar er was geen echt beleid.
Eerst was Payoke gevestigd bij Patsy thuis, in de Zirkstraat. De werking breidde snel uit. De stad stelde een verdieping van het (intussen afgebroken) badhuis aan de Burchtgracht ter beschikking. Er kwam specifieke hulpverlening voor wie in het milieu zat (de actieven) en voor wie eruit wilde (de stoppers). In het algemeen kader van sociaal werk in de wijk was er ook een initiatief voor randgroepjongeren uit de buurt, de Stratelys.
In 1992 startte de subgroep Saralek, rond vrouwenhandel. In dat jaar publiceerde Chris Stoop zijn boek Ze zijn zo lief, meneer, dat het debat rond mensenhandel stevig op gang bracht en aldus bijdroeg tot het ontstaan van een betere wetgeving. Payoke kreeg Koning Boudewijn op bezoek. Ook andere organisaties gingen zich met de problematiek bezig houden. Ghapro vzw, een samenwerkingsverband tussen de stad en de UA, nam de werking rond de actieven over, en CAW De Terp (intussen CAW Antwerpen) de Stratelys.
Payoke focust sindsdien op de slachtoffers van mensenhandel. Dat zijn niet enkel sekswerkers, maar b.v. ook buitenlanders die hier voor een armoedeloon en zonder enige sociale bescherming tewerkgesteld zijn. Zij kunnen terecht in een opvanghuis op een geheim adres, waar ze zo’n drie maanden tot rust kunnen komen, psychosociale begeleiding krijgen, een medisch onderzoek, juridische en administratieve bijstand … Wie terug wil naar het land van herkomst, krijgt hulp bij het maken van concrete plannen. De anderen krijgen hulp bij de hele administratieve procedure (verblijfsvergunning, ocmw, mutualiteit, opleiding, tewerkstelling …) en bij het vinden van een eigen woonst. Na de residentiële periode is er nog ambulante begeleiding.
In België zijn er nog twee erkende onthaalcentra voor slachtoffers van mensenhandel die zowel residentieel als ambulant werken: Pag-Asa in Brussel en Sürya in Luik.
Daarnaast doet Payoke al van in het begin aan sensibiliserend werk en beleidsbeïnvloeding. Er kwam o.a. door hun impuls zowel in België als op Europees niveau duidelijke wetgeving. Maar dit werk blijft noodzakelijk, want door het strenger wettelijk kader dook het illegale circuit verder onder de radar. Sommige situaties, zoals die met loverboys, zijn zelfs voor de slachtoffers zelf maar moeizaam als uitbuiting herkenbaar. Voor het aanpakken van de mensenhandel ontwikkelde Payoke een multidisciplinaire aanpak, met een goede samenwerking tussen allerlei actoren: sociale organisaties, politionele diensten, sociale inspectie, de dienst vreemdelingenzaken …
Ook over de grenzen heen is het natuurlijk nodig om acties op mekaar af te stemmen, tot zelfs in de vaak verre landen van herkomst van de slachtoffers. Omdat er in verschillende landen verschillende procedures bestaan, loopt dat niet altijd even vlot. Payoke is in het kader daarvan o.a. betrokken bij het Europese RAVOT-project, wat staat voor Referral and Assistance for Victims of Human Trafficking.
Verder is het ook belangrijk dat wie in aanraking komt met slachtoffers van mensenhandel, hen als dusdanig kan herkennen, om hen zo mogelijk uit de uitbuitingssituatie te helpen en de uitbuiters te kunnen vervolgen. Daarvoor startte Payoke in samenwerking met de UA het Europees project EU Guidelines for the establishment of national focal points for the comprehensive integrated medical support of THB* victims (nvdr: THB = trafficking in human beings). De bedoeling daarvan is dat specifiek medisch professionelen signaalgevoeliger worden en weten waarheen ze kunnen doorverwijzen. Om artsen wereldwijd op het probleem te attenderen, maakte Payoke dit filmpje.
In onze studio was Anthony Verhasselt te gast, psychosociaal begeleider en één van de zes werknemers van Payoke. Hij vertelde helemaal op het einde nog dat, tot onze grote verbazing, Payoke geen structurele subsidies ontvangt, en volledig bestaat van giften en tijdelijke projectsubsidies.
Voor uw agenda: op 18 oktober, de Europese Dag tegen Mensenhandel, start de door Payoke georganiseerde actieweek Strijd tegen Mensenhandel.

YWCA, the Young Women Christian Association, heeft uitzonderlijk diepe wortels. De organisatie ontstond in het Engeland van halfweg de negentiende eeuw, en telt intussen zo’n 25 miljoen leden in meer dan 120 landen, waar overal de actieve participatie van meisjes en vrouwen in de samenleving gepromoot wordt. Het hoofdkwartier is sinds 1930 in Genève gevestigd, toen dicht bij de Volkenbond, voorloper van de VN.
Tijdens WO I raakten uitgeweken Belgische dames geïnspireerd door het werk van YWCA in Frankrijk. In 1919 richtten zij een eigen afdeling op. Die was van in het begin principieel pluralistisch, uitzonderlijk in de toen rotsvast verzuilde maatschappij. In dat eerste jaar startten een werking in Brussel en één in Antwerpen. Van de ooit meerdere YWCA-centra in ons land bestaat vandaag naast de Antwerpse afdeling enkel nog YWCA Louette-Saint-Pierre, oorspronkelijk een terrein voor zomerkampen voor vrouwen, vandaag een ecologisch domein voor jeugdbewegingen e.d.
De continuïteit in Antwerpen was mede te danken aan het huis in de Paleisstraat, in 1919 door één van de oprichtsters geschonken, waar YWCA tot op de dag van vandaag gevestigd is. Maar de Antwerpse afdeling evolueerde ook steeds met haar tijd mee. De werking begon, zoals overal ter wereld, met een ‘foyer’: een logement als veilige, degelijke thuishaven voor jonge vrouwen die in de stad kwamen werken. In 1922 al startte een hulpprogramma voor migranten die in de haven van Antwerpen passeerden. In 1924 kwam er een jeugdbeweging voor meisjes bij, dan een buurtwerking, en in de jaren ’50 waren er de legendarische dansavonden waar de jeunesse dorée onder het strenge toezicht van madame Demeure zich kwam amuseren. In de jaren ’70 werd YWCA het eerste erkende jeugdhuis in Vlaanderen (met die grote J, weet u nog wel). Later was er een voetbalclub voor Marokkaanse en Turkse jongens.
In de jaren tachtig schoof het accent terug naar vrouwen, met name pas in ons land aangekomen migrantenvrouwen. Dit stuk van de werking kreeg in 2010 de toegankelijkere naam IVCA, voor Internationaal Vrouwencentrum Antwerpen. Er is de basiswerking, met laagdrempelige ontmoetingsmogelijkheden en lessen Nederlands voor vrouwen die (nog) niet in het reguliere circuit terecht kunnen. Kan dat later wél, dan blijven ze vaak toch over de vloer komen, voor de sport- of computerles, voor de lessen Frans, Engels of Arabisch, als lid van de wandel- of uitstapclub, of om educatieve workshops te geven (yoga door een Indische, b.v.). Vrouwen die hun weg hier gevonden hebben, komen zo in contact met nieuwkomers, wat voor die laatsten inspirerend werkt. Ook de mix aan nationaliteiten (meer dan veertig) creëert een belangrijke dynamiek. Daarbij wordt steeds uitgegaan van ‘wat ons verbindt’. Op basis van dat principe ontstond ook een koepel van 22 vrouwenorganisaties, waarvan YWCA dan weer lid is, en die in het huis van YWCA eigen ruimte krijgt. Met al die verschillende activiteiten in huis komen er wekelijks zo’n 150 vrouwen over de vloer, en zo’n 120 vrijwilligers.
In 2012 werd de steun van de stad aan YWCA voorwaardelijk: een deel van de werking zou moeten samengaan met het CAW. Dat werd dan de basiswerking van IVCA. Deze samensmelting bracht logistieke voordelen mee: een klusjesman, boekhouding, personeelsdienst … en het interessante gegeven in een groot netwerk te zitten waarbinnen men vlot kan doorverwijzen. IVCA-CAW publiceerde net een nieuwe website, met prachtige foto’s uit eigen huis. Visueel aantrekkelijk is ook de jaarlijkse afsluitavond eind juni, met allerlei presentaties, buffet, kinderkoor en een wervelende modeshow.
Naast IVCA zijn er in YWCA nog een paar andere clubs actief: Girls in the City, jonge vrouwen van diverse origine die allerlei activiteiten voor zichzelf organiseren; De Antwerpse Vlinders, vrouwen die de basiswerking ontgroeiden en samen met hun kinderen België verkennen; en dan nog twee clubs van oudere YWCA-dames, die o.a. sprekers uitnodigen.
Het politiek lobbywerk op Vlaams niveau gebeurt in samenwerking met de Nederlandstalige Vrouwenraad en het VOK. Er is een Europese YWCA-koepel, die o.a. leadership-trainingen voor jonge vrouwen uit heel Europa organiseert. En alle landelijke YWCA-afdelingen blijven onderling voeling houden, onder andere middels een vierjaarlijks YWCA-wereldcongres, dit najaar in Thailand. Daar zal YWCA-Antwerpen dan trots de documentaire-met-methodieke-gids over partnergeweld voorstellen, gemaakt door een Peruviaanse vrijwilligster aan de hand van getuigenissen van vrouwen uit de IVCA-basiswerking.
DRIE OPROEPEN:
Over een paar jaar bestaat YWCA België een eeuw. Hebt u ooit iets met YWCA te maken gehad, en wilt u uw oude foto’s opsturen of gewoon mee komen feesten, neem dan zeker contact op. YWCA zoekt ook een student die een eindwerk wil maken over de pioniersrol van YWCA, en mensen die daarvoor, of algemeen in het kader van de feestelijkheden, (vroegere) vrijwilligers willen interviewen.
Naar onze studio kwamen Kristien de Boodt, lid raad van bestuur van YWCA en voormalig voorzitter van YWCA Antwerpen, en Isabel Ceballos,  projectverantwoordelijke voor de basiswerking van IVCA-CAW Antwerpen.