Een typisch Vlaams fenomeen zijn de verschillende zogenaamde cultuurfondsen. Die richten culturele activiteiten in vanuit een bepaalde maatschappelijke ideologie, en zijn elk verbonden aan een klassieke zuil. Behalve dan de jongste, in 1971 opgericht met de expliciete bedoeling buitenzuilig te zijn. De initiatiefnemers kregen van Frans Masereel, zelf zowat een ideologisch buitenbeentje, de toestemming zijn naam hieraan te verbinden.
Het Masereelfonds verzorgt lezingen, filmavonden, optredens, debatten, begeleide bezoeken aan een tentoonstelling of een concert, fietstochten … . Daarbij komen verschillende strekkingen aan bod, zodat er een echt debat ontstaat. Het aanbod kan lokaal erg verschillen, naargelang de historiek van de afdeling of de interesse van de daar actieve leden. In Gent is er zo b.v. een goede uitwisseling met het studentenmilieu, en is inclusie een populair thema; in Brussel is er dan weer jaarlijks allerlei te doen rond de Dag van de Verlichting. Wel werkt het nationaal secretariaat in Brussel, ondersteund door twee lokale secretariaten in Antwerpen en in Gent, bepaalde activiteiten uit die desgewenst lokaal in het aanbod opgenomen kunnen worden. Ook onderwerpen die niet gemakkelijk publiek trekken maar wel een grote impact hebben op onze samenleving komen aan bod, zoals het functioneren van de Europese Unie of de inhoud van het TTIP.
Regelmatig is er een groter project, zoals vorig najaar het colloquium Oorlog, Vrede, Verzet, met een heel wat minder melige inhoud dan de doorsnee WO I-herdenkingsactiviteit. Bij deze grotere activiteiten, en vaak ook bij de kleinere, wordt er met andere middenveldorganisaties samengewerkt. Het Masereelfonds is b.v. mede-organisator van het jaarlijkse Eye on Palestine, en voorziet binnenkort weer in een aantal verdeelpunten voor de door Climaxi uit Griekenland geïmporteerde producten.
Aan het tijdschrift Aktief wordt veel zorg besteed. Naast inhoudelijke artikels en boekbesprekingen vinden de leden hierin ook de volledige agenda terug. Aktief ligt als promotiemateriaal in culturele centra, bibliotheken e.d.
In de geluidsbestanden hieronder hoort u dit alles en nog meer verteld door Gerlinda Swillen, die tot 2014 twaalf jaar voorzitter was van het Masereelfonds en nog steeds actief is bij Aktief; en Sven Lauwers, die het Antwerps secretariaat bemant en educatief verantwoordelijk is voor Antwerpen en Sint Niklaas.
Voorwaarts!? = uw tweewekelijkse dosis maatschappelijk engagement, zondag 17u
Alle Voorwaarts-uitzendingen op een rijtje
Categorie: Maatschappij
Voorwaarts!? Universiteit voor het Algemeen Belang
Nadat ze zich van het gezag van de kerk bevrijd hadden, werden universiteiten intellectuele vrijplaatsen. Maar de laatste decennia lijken ze meer en meer op gezag van het bedrijfsleven te functioneren, en enkel nog producten en werkkrachten op maat te leveren, in plaats van kennis te genereren en burgers te vormen met het oog op het algemeen belang.
De Italo-Belg Riccardo Petrella, andersglobalist, hoogleraar, en oprichter van de Groep van Lissabon, wilde de oorspronkelijke missie van universiteiten weer centraal stellen door het her en der oprichten van een Universiteit voor het Algemeen Belang. Toen hij in 2005 in het Kievitklooster een prijs in ontvangst kwam nemen van stRatenGeneraal, leek dat gebouw hem uitermate geschikt voor een Antwerpse vestiging.
Een paar maanden laten was onze eigen Universiteit voor het Algemeen Belang al een feit, alhoewel het klooster een andere bestemming kreeg. In 2006 startte de publiekswerking in een optimaal laagdrempelig winkelpand in de Volkstraat. Daar ontwikkelden de UAB’ers een heel divers aanbod aan vorming, onderzoek en maatschappelijke dienstverlening rond een hele reeks thema’s, waaronder die van de vier ‘faculteiten’ Anderheid, Mondialiteit, Verbeelding en Water. Vaak gebeurt dat in samenwerking met andere middenveldorganisaties, maar ook individuen met een bijzonder idee kunnen dat mogelijk binnen het kader van de UAB verwezenlijken. Soms geeft een bepaald thema aanleiding tot een hele reeks evenementen, zoals dit jaar de 500ste verjaardag van Utopia van Thomas More, dat in Antwerpen geconcipieerd werd.
Een doorsnee-UAB’er bestaat niet, de achterban is heel heterogeen. Wel gaat het steeds om mensen die de holistische benadering van de UAB sterk weten te appreciëren.
Sinds 2011 is de UAB verhuisd naar een lokaal in de kunsthogeschool Sint Lucas, wat meer kruisbestuiving met studenten met zich meebracht. Waar het heen moet na september 2018, als die hogeschool zelf verhuist, is nog niet duidelijk.
Voorwaarts!? = uw tweewekelijkse dosis maatschappelijk engagement, zondag 17u
Alle Voorwaarts-uitzendingen op een rijtje
Alle Voorwaarts-uitzendingen op een rijtje
Out of a Box
Toen het Karel Cuypershuis eind vorig jaar ophield een vrijzinnig centrum te zijn, verhuisden de kantoren van de Humanistisch-Vrijzinnige Vereniging naar een nieuwe locatie. Het oude huis in de Lange Leemstraat had echter een meer-dan-kantoor- functie: op het gelijkvloers was er een ruime zaal met cafetaria voor tentoonstellingen, lezingen, debatten, en allerhande andere activiteiten. Daarom komt er nu in de Burburestraat een nieuwe multifunctionele vrijzinnige ruimte, los van de kantoren: Out of a Box. De naam verwijst naar het feit dat dit vrijzinnig trefpunt ruimer wil denken dan zijn soortgenoten. Naast het bieden van informatie en documentatie en het organiseren van de gebruikelijke inhoudelijke evenementen, wil Out of a Box namelijk ook aan jonge kunstenaars de gelegenheid bieden tentoon te stellen.
Op vrijdag 15 april is er vanaf 15u gelegenheid voor de buurtbewoners om eens te komen kijken wat er gaande is. Op zaterdag 16 april volgt dan de officiële opening, met vernissage van de eerste tentoonstelling.
Voorwaarts!? De Maakbare Mens
In 2004 moesten door een decreetswijziging van de Vlaamse overheid een aantal ‘diensten’ in ‘bewegingen’ veranderen. Ook de Humanistisch-Vrijzinnige Dienst, die allerlei infocampagnes ondersteunde, diende zich aan te passen. Er werd van de gelegenheid gebruik gemaakt om eens grondig te onderzoeken waarover het grote publiek eigenlijk de grootste info-behoefte had. Na een bevraging kwam het thema van de nieuwe bio-technologische ontwikkelingen uit de bus. Op heel wat gebieden maken nieuwe wetenschappelijke ontwikkelingen immers meer en meer persoonlijke keuzes mogelijk, zodat we wie we zijn en hoe we leven in een hogere mate zelf kunnen bepalen. Als we tenminste van die nieuwe mogelijkheden op de hoogte zijn, en ons daar een goed geïnformeerde mening over kunnen vormen. Want soms geven zo’n ontwikkelingen aanleiding tot sensationele verhalen in de pers, waardoor er hardnekkige mythes rond ontstaan. Correcte wetenschappelijke informatie in begrijpelijke taal breed verspreiden is nu precies de missie van De Maakbare Mens. De vraag van de toegankelijkheid / betaalbaarheid van die nieuwe mogelijkheden is dan weer eerder een politiek-maatschappelijke discussie. En dan is er nog de discussie van het winstbejag in de farmaceutische industrie. Genoeg discussiestof, met andere woorden, om de agenda van een beweging rijkelijk te vullen.
Een rijtje thema’s waarrond al gewerkt werd, ongeveer chronologisch van bij de conceptie tot nà het overlijden: kunstmatige inseminatie, anoniem donorschap, (xeno)transplantaties, ‘saviour baby’, navelstrengbloedbanken, cyborgs, klonen, prenatale testen, DNA-databanken, heart beating donors, ADHD, medicijnen als commercieel product, genoombewerking, neuromarketing, voedingssupplementen en -additieven, transgender, (gen)doping, slapen, patiëntenrechten, kunstorganen, orgaanhandel, vergrijzing, euthanasie, en het afstaan van uw lichaam aan de wetenschap na overlijden. Omdat die thema’s sterk aan de persoonlijke levenssfeer raken, en iedereen grote kans loopt wel met minstens één van deze zaken te maken te krijgen, kan het aanbod van De Maakbare Mens op veel belangstelling rekenen en verloopt het debat vaak erg levendig.
De Maakbare Mens bedient zich van heel verschillende werkvormen. Er zijn online testjes, brochures, lespakketten waar leerkrachten zelf mee aan de slag kunnen, theatervoorstellingen, debat-avonden of wetenschappelijke cafés, boeken, of vormingsmodules gegeven door educatieve vrijwilligers. Verder zijn er de jaarlijkse Prijs van de Maakbare Mens, waarmee iemand in de kijker wordt gezet die zich op medisch-ethisch vlak verdienstelijk heeft gemaakt; en de Dag van de Maakbare Mens in maart, dit jaar extra feestelijk vanwege het tienjarig jubileum.
De Maakbare Mens heeft een wijd vertakt netwerk van academici en andere professionelen uit het werkveld, waaruit ook hun raad van bestuur bestaat. Zo kunnen ze de vinger aan de pols houden bij de verschillende kanalen via dewelke ze hun doelpubliek bereiken (b.v. patiëntenverenigingen, commissies voor medische ethiek …), en nagaan aan welke informatie er bij wie behoefte is, en in welke vorm. Ze bouwden snel een degelijke reputatie op als expertisecentrum, en worden dan ook regelmatig gevraagd om hun mening wanneer er b.v. nieuwe wetgeving in de maak is. Zelf nemen ze ook het initiatief om b.v. indianenverhalen in de media te ontkrachten, of de overheid te wijzen op mogelijke verbeteringen in de regelgeving.
Voor deze special over De Maakbare Mens spraken we met voorzitter Ignaas Devisch, professor in ethiek, filosofie en medische filosofie aan de universiteit van Gent en aan de en Arteveldehogeschool, en met Liesbet Lauwereys, mede-coördinator van de organisatie.
Zaterdag 12 maart – 11u-17u – Dag van de Maakbare Mens – Zebrastraat, Gent
Voorwaarts!? = uw tweewekelijkse dosis maatschappelijk engagement, zondag 17u
Alle Voorwaarts-uitzendingen op een rijtje
Foute vis, goeie vis
Ieder jaar publiceert de Vlaamse Visveiling (overigens een privé-onderneming, geen overheidsdienst, hoorden we in dit interview met Filip De Bodt) een financieel-economisch rapport. Ter aanvulling stuurde Climaxi, begaan als ze zijn met mens & milieu, hun bevindingen over hoe het gaat met de vissers en de vis. Op basis daarvan kunt u uw goede voornemens voor het pas begonnen jaar nog wat aanvullen: uiteraard géén tonijn eten (nee, óók niet uit blik), geen gekweekte zalm (gruwelijk dure wilde mag wel), geen tropische vis (victoriabaars, pangasius, tilapia …); scampi’s vervangen door Noordzee-langoestines, kabeljauw door steenbolk (zie afbeelding); en een vertrouwensrelatie opbouwen met de lokale vishandelaar, zodat u te weten kunt komen of die zeebaars met de lijn gevangen werd (= ok) of niet (= fout), of die tong voor onze eigen kust gevangen werd (= ok) en niet in de Ierse zee (= fout), en of die rog wel een stekelrog is (sinds vijf jaar voor het eerst weer ok). Voor meer details & motivaties beluistert u de audio hieronder.
Koopt u vis in de supermarkt, dan moet u eens goed op het etiket kijken. De kans bestaat dat daar doodleuk opstaat: “Met x% toegevoegd water”. Pardon? Jazeker, dat mag van Europa. U koopt dus mogelijk voor die voordelige prijs eigenlijk tot 1/5 water.
De bestaande labels zijn volgens Climaxi niet echt transparant, en worden b.v. ook toegekend aan soorten die van zo ver komen dat de transportkosten al niet meer ecologisch verantwoord zijn.
Leuk om mee te eindigen: de Low Impact Fishers of Europe! Een internationale coalitie van vissers die met één à twee stuks bemanning in bootjes van maximum tien meter uitvaren. Helaas voorlopig zonder Belgische onderafdeling, want ‘wij’ zijn gespecialiseerd in platte (niet ordinaire) vissoorten als pladijs en tong, en de bevissing daarvan vergt blijkbaar grotere boten.
Voorwaarts!? De Natuurvrienden
Berg Vrij! Pardon? Wel, met die slogan ijverden De Natuurvrienden vanaf 1895 in Oostenrijk voor vrije toegang tot natuurgebieden die tot dan toe in privé-handen van de elite waren. De bedoeling was om fabrieksarbeiders op een betaalbare en gezonde (lees: niet-alcoholische) manier hun vrije tijd te laten doorbrengen. Het concept verspreidde zich snel over de grenzen heen, en er kwamen overal Natuurvriendenhuizen voor de meer-dan-één-dag-uitstap. De Belgische afdeling ging in 1927 van start. Zij voerden mee actie voor een jaarlijks betaald verlof, dat in 1938 in de wet werd opgenomen. Tijdens WO II werden ze dan ook als links-pacifistiche organisatie verboden en vervolgd.
Na de oorlog nam de materiële welvaart snel toe. Iedereen, ook arbeiders, kreeg meer vrijetijds-opties. De Natuurvrienden verloren zo hun oorspronkelijk doelpubliek en kenden een periode van dalende ledencijfers, tot ze zich heroriënteerden en duurzaamheid centraal gingen stellen. Het begrip ‘betaalbaar’ werd bovendien verbreed tot ’toegankelijk’, met extra aandacht voor allerlei specifieke doelgroepen. Wat de Natuurvrienden mogelijk wil maken, is dus ‘een invulling van de vrije tijd met respect voor milieu, mens en omgeving’.
Over heel Vlaanderen zijn lokale afdelingen, soms nog opgesplitst in kernen die zich dan met verschillende soorten activiteiten bezig houden: sport, cultuur, natuur. De wisselwerking tussen het centraal secretariaat en die lokale afdelingen werd door Socius als voorbeeld van goed samenwerken aangehaald. De samenhang bewaren ze op de jaarlijkse vrijwilligersdag (voor de vrijwillige medewerkers) en de Natuurvriendendag (voor alle leden). Omdat gemeenschapsvorming één van de prioriteiten is, kunnen Natuurvrienden zich ook in buitenlandse afdelingen meteen thuis voelen, tot in Chili, Togo en Senegal toe.
De Internationale Natuurvriendenfederatie, waarbij veertig landen aangesloten zijn, hoort in Europa tot de ’the Green ten’, de koepel van de tien grootste milieu- en natuurorganisaties. Ook binnen België bleven De Natuurvrienden niet in hun eigen hoekje zitten. Zo richtten ze mee de BBL op, Trage Wegen, Socius, en de Federatie van Organisaties voor Volksontwikkeling.
In de studio kwamen voorzitster Greet van Gool en algemeen coördinator Lieven Heuten ons dit alles en nog meer vertellen. Zo hadden we het onder andere nog over een paar bijzondere projecten: de Ecocyclo-fietsroutes, de internationale fietsroutes, en hun eigen, ecologisch verantwoorde versie van de Seven Summits, die heel wat media-aandacht kreeg.
Het maatschappelijk engagement van de Natuurvrienden blijkt ook uit de drie bussen die ze inlegden om deel te nemen aan de grote klimaatbetoging, onder de slogan ‘Voor een sociaal rechtvaardig klimaatakkoord’. Aangezien die betoging na de aanslagen in Parijs werd afgelast, namen ze in plaats daarvan mee deel aan de klimaatmars in Oostende.
En intussen rijpen langzaam de plannen voor de viering van het honderdjarig bestaan.
Voorwaarts!? = uw tweewekelijkse dosis maatschappelijk engagement, zondag 17u
Alle Voorwaarts-uitzendingen op een rijtje
Alle Voorwaarts-uitzendingen op een rijtje
Elcker-Ik: 45 jaar sociale actie
Bij de feestelijke eerste vertoning van de Elcker-Ik-documentaire van Timm Knaeps in 2014 engageerde Walter Lotens zich om ook voor een boek over de rijke geschiedenis van het centrum te zorgen. Een welhaast onmogelijk opgave, zo bleek. Die geschiedenis is immers sterk verweven met allerlei mogelijk actiegroepen en initiatieven die in Elcker-Ik ontstonden of er een plek vonden om uit te rijpen, dan weer verzelfstandigden of een andere koers gingen varen. Niet evident dus om af te bakenen wat nu wel of niet in het Elcker-Ik-verhaal thuis hoort. Dat er dynamisch, maatschappelijk geëngageerd volk bij betrokken was, blijkt wel uit de vele bekende namen die in het boek voorkomen.
In onze studio ontvingen we schrijver Walter Lotens, mede-Elcker-Ik-oprichter Hugo Ongena, huidig coördinator Yaël Brakin en Wim Van Hees (wat die laatste met Elcker-Ik te maken had en heeft, hoort u in het audio-fragment). We spraken over de nieuwe sociale bewegingen van de jaren 70/80, de grote rakettenbetogingen en die van Hand in Hand tegen Racisme, het jammere taboe op professionele promotie in progressieve middens, hoe men na het wegvallen van subsidies een doorstart maakt, en vooral ook over de banden tussen oud en nieuw, zowel toen als nu. De bedoeling van het boek is dan ook nadrukkelijk niet om nostalgisch terug te blikken, maar juist om de aandacht te vestigen op de blijvende verbindende rol van Elcker-Ik. Die blijkt uit het lijstje jonge basisbewegingen die er een plaats vonden en vinden: Ademloos en Occupy, en nog recenter Een Andere Joodse Stem, Tafels van Vrede, Buurtfoyer Zuid, een Afrikaanse kunstkring … Daarnaast is er nog steeds een uitgebreid vormingsaanbod, en verzorgen zo’n zestig vrijwilligers in het centrum lessen Nederlands voor nieuwkomers (met/zonder papieren).
Elcker-Ik-radiospecial (augustus 2013) op Radio Centraal
Het boek is verkrijgbaar bij Elcker-Ik zelf, en in de Betere Boekhandel.
Fakkeltocht voor een busrijbewijs voor Richard
De bus van Betonne Jeugd zit zonder chauffeur. Richard, die in vroegere jaren als ‘één van de gasten’ zeer genoten heeft van de busuitstapjes, wil graag dat stuk van de werking weer oppikken. Hij droomt trouwens als sinds zijn kinderjaren van een busrijbewijs. Maar dat kost nogal wat centen.
Eva Van Tulden van de Humanistisch-Vrijzinnige Vereniging had vorig jaar al het idee om rond de zonnewende een fakkeltocht te organiseren, als symbool voor het licht, de kennis. En waarom die dan niet meteen koppelen aan een inzamelactie voor een goed doel? Via het Atheneum, waarvan ze trouwens voor de actie de mooie Athena-zaal gratis mogen gebruiken, kwamen ze te weten wat de nood was bij Betonne Jeugd. De match was gemaakt.
Concreet: op woensdag 16 december komt men vanaf 17u samen op de Ossenmarkt. Men heeft dan uiteraard op voorhand ingeschreven (mag tot 10 december) en betaald om zich van een fakkel te verzekeren. Om zes uur stapt het gezelschap dan onder de uitbundige muzikale begeleiding van de Ambrassband over Grote Markt, Groenplaats & Meir. In het Atheneum krijgt men hete soep, en verkoopt Betonne Jeugd hotdogs. Dan volgt het avondprogramma, met optredens en een vrij podium.
In de studio waren Sarah van Betonne Jeugd, Eva Van Tulden (zie hoger), schrijver-dichter Gert Vanlerberghe, die de avond zal presenteren, en Timo, zanger van Tegen Beter Weten In, één van de groepen die komen optreden.
In gesprek met Erik Thys over zijn boek 'Psychogenocide'
Psychiater en auteur Erik Thys heeft een beklijvend boek geschreven. In ‘Psychogenocide’ belicht hij een zwarte bladzijde uit de nazi-periode in Duitsland en Europa. Thys vertelt hoe duizenden psychiatrische patiënten op een griezelig efficiënte manier omgebracht werden.
In zijn boek legt Erik Thys ook een verrassende link met kunst. De nazi’s organiseerden namelijk zogenaamde schandtentoonstellingen, waar schetsen van psychiatrische patiënten naast meesterwerken van moderne kunstenaars getoond werden. Onder de noemer ‘Entartete Kunst’ werden niet alleen joden en zigeuners, maar ook kunstenaars en psychiatrische patiënten ‘ontaard’. De geheime genocide die erop volgde was huiveringwekkend. Het bleek een voorbode voor de latere Holocaust.
Voorwaarts!? Time Circus
In het laatste jaar van de opleiding Driedimensionele Vormgeving wordt men verondersteld niet meer op de schoolbanken te zitten, maar iets te ondernemen, als een soort eindwerk. Bram Soli deed dat zo: hij richtte met een groep van achttien mensen een vzw op, en trok met deze groep acht maanden rond in Europa om in een aantal steden in samenwerking met lokale kunstenaars verschillende kunstvormen te gaan beoefenen, om uit te vinden wat hen het beste lag. Ze werkten in Barcelona, Toulouse, Ljubljana, Praag en Gent.
In Praag kregen ze met een kunstzinnige lasser-stovenmaker de smaak van het bricoleren te pakken. Daar zit een visie achter, en die visie evolueert. Dat resulteerde tot nog toe in drie manifesten, te vinden op de websites timecircus.org (tot 2012) en timecircus.be (actueel). Daar kunt u dus terecht als u graag wil weten wat een turbofuturist, guerillart of een xabbïst is.
Vast elementen zijn het werken met gevonden of gekregen materialen, het functioneren als los-vaste groep in interactie met al wie zich toevallig in de buurt bevindt (het ‘publiek’), de allergie voor een strakke, de creativiteit dodende planning, en een huisstijl die maakt dat alles er charmant bouwvallig Jules Verne-achtig uitziet.
Time Circus is intussen welbekend in het Antwerpse door hun regelmatige aanwezigheid in de publieke ruimte. Sommige installaties blijven een tijdlang aanwezig, zoals Bar Paniek en momenteel de Romeinse villa in Permeke, waarvan een functionele, weerbestendige versie ook in de ‘jungle’ van Calais verrees. Andere keren nemen ze visueel opfleurend deel aan eenmalige manifestaties, zoals onlangs het klimaatprotest.
In de studio ontvingen en hoorden wij Bram, David en Dirk. Het werd een bij momenten luchtig diepgaand maatschappelijk kunst-filosofisch gesprek.
Voor uw agenda:
Op donderdag 17 december vertrekt Parade Noorderlicht om 19u op het Sint Jansplein, met twaalf boomstammen op een rij, muzikaal begeleid door zes kettingzagen. Na een ommegang door 2060 eindigen ze bij de spiegeltent op het Keuningsplentje, alwaar de stammen artistiek opgestapeld nog een tijd zullen verblijven.
Op zaterdag 19 december gaat Het Systeem op verplaatsing. Het Systeem (Muizenstraat 9) startte als alternatief stadskantoor, waar iedereen ideeën voor de stad kan komen afleveren die dan mogelijk uitgevoerd zouden worden. U kunt er op donderdag en vrijdag tussen tien en zes terecht.
Voorwaarts!? = uw tweewekelijkse dosis maatschappelijk engagement, zondag 17u
Alle Voorwaarts-uitzendingen op een rijtje